Soms kun je wandelend of fietsend door een natuurgebied blij verrast worden door bijzondere soorten. Meestal zijn dat inheemse soorten, daar zorgen onze bos- en natuurbeheerders voor. Maar tot mijn grote verbazing kwam ik laatst een aantal onverwachte exoten tegen. Op een afgelegen stuk bos, op zure zandgrond, stonden Kerria japonica, Chaenomeles japonica, en zelfs de vorstgevoelige Vinca major in volle bloei. Hoe kwamen deze soorten hier terecht? En belangrijker: hoe schadelijk is het als cultuurplanten in onze natuur terechtkomen? Is het wel schadelijk, want alle planten maken toch deel uit van de natuur?

Wat is natuur?

Puur vanuit beleving gedacht, kent natuur vele definities. Genieten van de natuur is iets waar we energie van krijgen en wat velen van ons ook nodig hebben. Voor de één vormt het park in de buurt dit stukje natuur, voor de ander de weiden en akkers buiten het stedelijke gebied. Voor de meesten betekent natuur strikt genomen, een gebied met uitsluitend inheemse soorten, liefst zonder inmenging van de mens.

Natuur met een twist

In onze multiculturele samenleving worden exotische producten steeds algemener. Vakanties naar verre oorden zijn voor veel mensen gewoon. De talrijke kookprogramma’s tonen gerechten van alle windstreken en oer-Hollandse gerechten krijgen ‘een twist’ door creatieve toevoegingen. We omarmen het exotische, zoals ook onze voorouders dat deden tijdens hun ontdekkingsreizen. Dus waarom geen natuur ‘met een twist’?

Unielijst

Tijdens de eerstvolgende module in de cursus Plantenkennis Compleet behandelen we Water- en oeverplanten. Veel inheemse planten worden belicht, maar ook kijken we naar de soms desastreuze gevolgen van sommige exoten voor onze natuur. Sinds 2014 heeft de Europese Unie de Unielijst opgesteld, bestaande uit plant- en diersoorten die invasief zijn en daardoor een gevaar kunnen betekenen voor inheemse soorten. De NVWA houdt voor Nederland deze lijst en naleving van de bijbehorende regelgeving bij.

Ecosysteem

De natuur heeft er miljoenen jaren over gedaan om zich, stap voor stap, te ontwikkelen tot het ecosysteem van de huidige soortenrijkdom. De complexiteit van deze nauwkeurig opgebouwde structuren leren we steeds beter kennen, maar doorgronden we nog lang niet. Wel hebben we gezien dat het willekeurig ingrijpen in deze structuren enorme gevolgen kan hebben.

In de relatieve korte tijd van ons bestaan als mens, hebben we grote delen van de aarde ingedeeld en gebruikt naar onze wensen en behoeften. Zonder veel aandacht voor ecosystemen en gevolgen. De planten en dieren die al miljoenen jaren eerder, ver vóór ons bestaan, de gehele aarde mochten bevolken zijn teruggedrongen naar soms beperkte stroken. Laten we deze ‘stroken’ in ieder geval bewaken en in stand houden.

Natuur of cultuur? Het blijft een complexe materie. Persoonlijk geniet ik van zowel de exoten als de inheemse planten. Respect voor de natuur staat in ieder geval centraal voor iets dat we misschien nooit helemaal zullen doorgronden. Genieten van de natuur, in al zijn verscheidenheid, is heel belangrijk voor de mens. Maar zorgen dat er genoeg gezonde leefruimte overblijft voor het overige leven op aarde is misschien wel nóg belangrijker. Ook voor ons eigen voortbestaan.