Het heeft eerst iets ongemakkelijks, je melden in een koffietentje op het stationsplein in Rotterdam, zonder dat je bekenden ziet. Maar dat is niet anders dan je eerste les op de OntwerpAcademie en die heb je ook overleefd. Daarna is het een warm bad, van redelijk gelijkgestemde leergierigen, gretig rondkijkende en positief gestemde mensen. We zijn op excursie in Rotterdam, de stad van de groene parels.
‍

‍
Rotterdam leent zich uitstekend voor deze excursie, op elke tien minuten fietsen dient zich een bijzondere plek aan, waar excursieleider Inga Villerius boeiend over vertelt. Ze neemt het stokje over van haar collega Marieke de Keijzer, beiden initiatiefnemers van STEK, de stadstuinwinkel.

“Little C, een nieuwe wijk voor wonen, werken en verblijven aan de kop van de Coolhaven is sinds dit jaar een nieuw onderdeel van de excursie. Het bijzondere aan dit project is hoe de architecten direct aan het begin van het proces het groen hebben mee ontworpen. En dat voel je als je op een van de binnenpleinen staat. Alles klopt. Van materiaalkeuze en beplantingsplan tot de verhoudingen in de menselijke maat.”

‍

‍
Ik ga hier natuurlijk niet te veel weggeven, anders dan dat je deze excursie echt moet bijwonen! Want op excursie gaan, is altijd de moeite de waard. Je denkt misschien dat het niet uitkomt met je deadlines, dat het zonde is van je werkdag? Integendeel! Het geeft energie, biedt inspiratie en is goed voor je! Dat geldt voor de door anderen georganiseerde dagexcursies als Groene Parels, maar ook voor een kleine ga-er-op-uit-activiteit.

‍
En dat is waar ik nu ook een lans voor wil breken. Spreek eens af met je studie- of vakgenoot om een (aantal) project(en) te bekijken. Iets wat is gerealiseerd. Ga samen op stap. De één neemt de ontwerptekening mee, maakt zo nodig een afspraak met de opdrachtgever, de ander kijkt, vraagt, ruikt, zoekt, fotografeert. Je zult ervaren dat dit een waardevolle activiteit is, waar je beiden wat van leert. Pak onderweg eventueel een leuk project van een gerenommeerd bureau mee en je dagdeel is goed gevuld. Je deelt de dingen waar je tegenaan loopt, je vragen en successen, waardoor je juist een verdiepingsslag maakt. Dat geldt voor zowel de ontwerper als de bezoeker. En de keer erop draai je deze rollen om. Het levert serieus energie op, betere ideeën, een aanvulling op je persoonlijke referentiebeeldenbank én inzicht.
‍

“Het leuke aan het rondleiden van OntwerpAcademie-studenten, is de belangstelling, de nieuwsgierigheid en de diversiteit aan vragen. Mooi ook om samen met de groep te kijken naar mogelijke oplossingen. Wat vind jij? Hoe zou jij daar mee omgaan? Er met elkaar over door te praten. Antwoorden zijn niet ‘zwart-wit’, het is juist interessant om vraagstukken met elkaar te onderzoeken. Ook voor mij zelf is een dag als deze heel leerzaam.”

‍
Ons vak bestaat uit kijken, uit maakbare ontwerpen realiseren, uit het vertalen van vage gedachten en vooral uit doen, doen, doen. Zo’n dag of dagdeel buiten is daar voeding voor. Zelf houd ik ook regelmatig van dit soort uitwisselingen, te weinig dat geef ik toe, maar ik maak er jaarlijks tijd voor vrij. Ik noem het bureau-excursie. Flink ver vooruit plannen en je aan die afspraak houden, dat is de clou. Doe het. Minstens één keer per jaar. En je zult, net als na de excursie in Rotterdam, zien hoeveel dat oplevert!

Het is inmiddels al een aantal jaar een vast gegeven: hoveniers hebben het druk. Orderportefeuilles zijn tot ver in de toekomst gevuld, goed opgeleide vakmensen zijn niet of nauwelijks te krijgen en er is een algemeen toenemende schaarste in materialen die ook nog eens fors duurder worden. Ga d’r maar aan staan! De vraag is hoe je als professional om gaat met deze ontwikkelingen. Welke kansen liggen er om de werkdruk te spreiden, of na te denken over nieuwe verdienmodellen?

‍
De hele groenbranche heeft de wind in de rug. Wat op zichzelf goed nieuws is, het is tenslotte wel eens anders geweest in de groensector. De oorzaak voor deze jarenlange ‘storm’ is terug te brengen tot drie hoofdpunten:
‍
1.         De tuin zit al jaren in de lift. Omdat de consument gemiddeld genomen over meer middelen beschikt wordt deze buitenkamer bovendien luxer ingericht. De tuin is niet meer exclusief voorbehouden aan de elite maar voor een grotere groep mensen. Meer tuinen dus die ook nog met meer aandacht worden ingericht.

2.         De veranderingen in het klimaat en de berichten die ons bijna dagelijks bereiken doen daar nog een schepje bovenop. Hoe groener de tuin hoe beter. Dat laten acties als ‘Steenbreek’ en ‘Tegel eruit plant erin' ons graag weten. Zelfs een ‘tegeltax’ blijft in onze buurlanden niet langer onbesproken. Groener moet het, is het devies!

3.         Ons private domein en de waarde van een gezonde leefomgeving waar tuinen deel van uit maken, hebben we tijdens de lockdowns als heel belangrijk ervaren. Groen, schone lucht, biodiversiteit, wateropvang, het zijn belangrijke aspecten die samenhangen met een gezonde leefomgeving. Dat de tuin daar een belangrijke bijdrage aan levert is inmiddels een geaccepteerde opvatting. Er is een toenemend bewustzijn dat het anders moet.

Dat de hierboven genoemde ontwikkelingen als structureel gezien worden, is ook bij het UWV niet aan de aandacht ontsnapt. Deze instantie merkt het beroep van hovenier al jaren aan als schaarste beroep.

Kansen

De wind staat dus gunstig. Sterker, als het nu niet lukt om werk te krijgen in het groen dan gaat het je nooit meer lukken. Dat is het antwoord dat we doorgaans geven aan onze student ontwerpers die gretig vragen naar de kansen opwerk in de groensector. Nu zijn ontwerpers en hoveniers weliswaar met hetzelfde onderwerp bezig, maar de rollen en de expertise zijn wezenlijk anders. Het een sluit het ander tegelijkertijd niet uit, want er zijn ontwerpende hoveniers en hovenierende ontwerpers. In de traditionele opleidingen van heel vroeger werd een hovenier opgeleid tot een alleskunner. Elk aspect van de hele tuinaanleg deed deze vakman zelf, variërend van ontwerp tot uitvoering. Daar ligt waarschijnlijk ook de hardnekkige opvatting dat hoveniers en ontwerpers elkaar nog te veel zien als elkaars concurrent en niet als aanvullende experts!

De vraag is of ‘het alles zelf doen’ nog steeds een effectief model is. Specialisatie en de daarmee samenhangende marktprofilering is noodzakelijk om herkenbaar te zijn in de markt en om je te onderscheiden. Daar komt het voordeel bij dat specialisatie betekent dat je in een bepaald aspect van het vak echtgoed bent - onderscheidend dus! Op dat onderdeel maak je het verschil en zijn consumenten beter in staat duidelijker voor jou te kiezen. Dat geldt ook voor ontwerpers. Ontwerpers die vanuit hun kracht werken, weten waar ze staan en vooral waar ze naar toe willen, zijn herkenbaarder. De consument identificeert zich er wel of niet mee en maakt een betere afweging voor een bepaalde dienst.

Nieuwe wind, nieuwe modellen

In de bouwwereld doen ze het al jarenlang. De architect ontwerpt het gebouw, de aannemer voert het uit. Taken en rollen worden vastgelegd in een werkomschrijving of bestek. Een tuin is niet hetzelfde als een woning, maar toch, de parallellen zijn overduidelijk.

Door de toenemende werkdruk bij hoveniers borrelt de vraag op: Blijf je alles zelf doen of ga je voor samenwerking? Uitbesteden van ontwerpwerk zorgt voor betere plannen die integraal rekening houden met alle denkbare aspecten. Ontwerpers zijn getraind in het verbinden van vaak tegenstrijdige belangen en het vinden van creatieve oplossingen. Het voordeel van uitbesteden is dat de hovenier zich kan focussen op datgene waar hij of zij het beste in is: de aanleg van de tuin. Uitbesteden van onderdelen van het werkproces leidt tot een beter product, meer professionaliteit, meer productiviteit en minder werkdruk. Samenwerken met een netwerk van professionals spreidt bovendien het bedrijfsrisico voor de hovenier.

Samenvattend kun je stellen dat het tuinontwerp en de uitvoering niet los van elkaar te zien zijn. Het belang van groen wordt steeds groter en meer technisch van aard. Het werk van tuinontwerpers kan niet worden losgekoppeld van de hoveniers die het ontwerp uitvoeren. Het ‘tuinproduct’ wordt sterker door elkaars specialisme structureel te benutten.

In veel gevallen werken deze twee beroepsgroepen al broederlijk naast en met elkaar. En zo hoort het ook.

Als extra uitdaging en oefening voor onze studenten tijdens de lockdown, organiseerden we dit voorjaar een ontwerpwedstrijd over actuele vraagstukken rondom klimaatverandering. Uit alle inzendingen koos de wedstrijdjury voor het innovatieve ontwerp van Tuinarchitectuurstudenten Judith Smelt, Annelies Zaal en Sylvia van Wirdum. De dames werkten onder de naam JAS Producties aan het ontwerp voor hun Trechterboom. "Wat hadden wij leuke ‘unlock’ momenten met elkaar in deze lockdown-wedstrijd. Met de wekelijkse online video-calls groeide de Trechterboom.” In deze blog vragen we hen naar de totstandkoming van het prijswinnende ontwerp.

‍
Wat was de motivatie om mee te doen aan de ontwerpwedstrijd Unlock de Lockdown?

“Toen de fysieke lessen door de lockdown stopten, maakten we alle drie actief gebruik van de online begeleiding en het OpenAtelier voor o.a. extra opdrachten en het bespreken van huiswerk. We waren echt trouwe bezoekers en leerden elkaar daardoor ook beter kennen. Na de toelichting op de wedstrijd zochten we elkaar op en merkten al snel hoe leuk het was – en ís – om er met elkaar over te brainstormen. Onze achtergronden zijn heel verschillend – meesterbinder, fysiotherapeut en  kunstenaar in glas in lood – en mede daardoor vullen we elkaar goed aan. Hoewel we nog geen concreet idee hadden zeiden we tegen elkaar: we gaan gewoon beginnen. We houden elkaar scherp, weten samen meer dan alleen en kunnen met elkaar misschien tot iets moois komen.”  

‍

Wat sprak jullie het meest aan in de wedstrijdvoorwaarden?

“Het ontwikkelen van een vernieuwend en duurzaam product. Dat was het uitgangspunt van de wedstrijd en zagen we als een extra mogelijkheid om een totaal ander gebied te onderzoeken. We zijn alle drie met de opleiding gestart vanuit liefde voor tuinieren en affiniteit voor groen. Het ontwikkelen van een duurzaam product is weer iets heel anders.”

Hoe zijn jullie te werk gegaan?

“Wat wordt ons thema? Dat was de beginvraag. Waar willen en kunnen we iets mee als het gaat om een bijdrage aan een gezondere leefomgeving? Als basis wilden we iets doen met hergebruik van hemelwater en de reductie van hittestress. Tijdens brainstormsessies, het volgen van het stappenplan – het analyseren van de problemen die ontstaan door de klimaatveranderingen, het formuleren van onze visie – en een verdeling in onderzoeksvragen, kwamen we uiteindelijk op de trechtervorm. Dat idee hebben we gedurende een aantal weken verder onderzocht en uitgewerkt.”

‍Welke kennis uit de opleiding kwam met name goed van pas bij de totstandkoming van de Trechterboom?

“Vooral het out of the box proberen te denken. Hoe dat tijdens de lessen van de studenten wordt gevraagd? Het is vooral de creatieve manier van lesgeven.” Lachend: “Je krijgt niets op een presenteerblaadje. Veel opdrachten gaan over ‘anders kijken’, andere oplossingen zoeken en al tekenend en schetsend mogelijkheden onderzoeken. Iedereen kan een tuin tekenen, zegt onze docent altijd, maar ontwerpen is echt iets anders.”

‍Tegen welke vraagstukken liepen jullie aan tijdens het ontwerpproces?

“Hoe we de Trechterboom nog meer multifunctioneel konden maken. Het was een van de onderdelen van het stappenplan: hoe kun je je ontwerp op meerdere manieren toepassen. Daar hebben we ook weer flink wat brainstormuren aan besteed, geprobeerd breder te denken en te kijken naar materialen en vormen. En we gingen op onderzoek uit: hoe zien de pleinen er in de binnenstad uit? Hoe worden gebruiksvoorwerpen in de openbare ruimte gebruikt, wat zou er nog meer mee kunnen, wat missen we?”

Gaan jullie de Trechterboom verder ontwikkelen?

“Ja, dat lijkt ons geweldig. Tijdens het hele proces hebben we nu al zo veel kennis opgedaan. En deze eerste prijs is natuurlijk een opsteker voor een volgende stap en de Trechterboom wellicht ook echt te realiseren. Hoe we dat gaan doen, moeten we nog even bekijken maar we willen er met de OntwerpAcademie graag verder over brainstormen.”

‍Gaan we nog meer horen van JAS Producties?

“We zijn inmiddels in de laatste fase van de opleiding Tuinarchitectuur en twee van ons zijn daarnaast gestart met Plantenkennis Compleet. Het bezig zijn met groen en ontwerpen smaakt sowieso naar meer en kennis van planten is uiteraard een belangrijk onderdeel van het vak. Ondertussen kijken we naar mogelijkheden om wellicht projecten met elkaar te blijven doen. De naam JAS Producties staat en na alles wat we het afgelopen jaar hebben geleerd, hebben we daar met trots ‘Duurzame groenoplossingen 2.0’ aan toegevoegd. Wíj zien de Trechterboom al in het straatbeeld staan!”

Net terug van een paar weken ontspannen in eigen tuin, stad en land, viel ons oog op een krantenbericht waarin ecoloog Vincent Nederpel vertelt over zijn werk bij een nieuw te ontwikkelen woningbouwproject: “Met groene tuinen doe je niet alleen jezelf maar ook vogels en insecten een groot plezier. Daarmee sla je twee vliegen in één klap, want zo’n tuin helpt ook bij het voorkomen van hittestress en wateroverlast.”

Het geeft precies onze eigen ambitie weer: want hoe meer tuinarchitecten en tuinontwerpers met oog voor duurzaamheid en biodiversiteit betrokken worden bij het creëren van prettige leefomgevingen voor mens en dier, hoe beter.

In deze nieuwsbrief nemen we je mee naar een nieuw seizoen met aanbod voor elk wat wils.

JAS Producties wint Ontwerpwedstrijd Unlock de Lockdown!

"‘Trechters’ van JAS Producties is een multifunctioneel element dat vooral betekenis zal hebben in extreem versteende ruimtes waar geen plek is voor de aanplant van bomen. Wateropvang, vergroenen, zitten, spelen en energie opwekken zijn functies die gecombineerd kunnen worden met dit idee. Met een milieuvriendelijke productie, recycling van materiaal en het ontwikkelen van meerdere modellen op basis van een module neemt de toepasbaarheid van dit systeem alleen maar toe.”

Als extra uitdaging en oefening voor onze studenten tijdens de lockdown, organiseerden we dit voorjaar een ontwerpwedstrijd met actuele vraagstukken rondom klimaatveranderingen. Uit alle inzendingen koos de wedstrijdjury voor het ontwerp van JAS Producties als meest innovatieve inzending. Judith Smelt, Annelies Zaal en Sylvia van Wirdum werkten onder de naam JAS Producties met veel plezier aan het ontwerp en zijn – terecht – trots:

‍"Wat hadden wij leuke ‘unlock’ momenten met elkaar in deze lockdown-wedstrijd. Met de wekelijkse online video-calls groeide De Trechter! En geloof ons, nu deze als winnaar uit de bus is gekomen, groeit hij bij ons nog verder. Wij zien hem al in het straatbeeld staan, dus op naar het volgende proces!"

Onderdeel van de prijs zou een presentatie zijn van het ontwerp op tuinfestival Gardenista. Nu dit festival niet door gaat, presenteren we de dames van JAS Producties en hun ontwerp, komende week op onze website.

StageProject in het zonnetje: de Vlindertuinvan Ziggy Beckers

Naast het doorlopen van alle stappen die nodig zijn voor het maken van een goeddoordacht tuinontwerp, is de kracht van onze StageProjecten de vaak bijzondere matches tussen opdrachtgever en student. Steeds meer particulieren en organisaties weten ons te vinden en gaan met ons in zee. Zij zien de meerwaarde van het werken met studenten, het samen optrekken, de student de tijd en ruimte bieden om tot creatieve oplossingen te komen. Zo ontwierp student Ziggy Beckers een vlindertuin voor een internationale school in Brunssum, rekening houdend met een aantal specifieke wensen.

“De symmetrie van de twee velden bracht mij op het idee om een spiegelend ontwerp te maken. Wat leent zich hier beter voor dan de vlinder? De gekozen vorm is in contrast met de strakke vorm van het schoolgebouw en de omgeving. De fladderende vlinder is bovendien een mooie metafoor voor de kinderen die hier vaak maar een paar jaar verblijven en dan weer doorvlinderen naar een nieuwe bestemming.”

Biodivers Ontwerpen voor een duurzame tuin

Insecten hebben een belangrijke plek in ons ecosysteem. Insecten – en met name bijen en vlinders – zijn van invloed op het welzijn van planten en dieren als vogels, vleermuizen en amfibieën, hun voedsel én onze eigen voedselvoorziening. Tachtig procent van alle planten op aarde zijn voor de voortplanting afhankelijk van de bestuiving van de bij. Landschapsecoloog Wankja Fergusonlaat tijdens de cursus Biodivers Ontwerpen zien en onderzoeken hoe je een tuin of openbare ruimte creëert waar wilde bijen en vlinders graag komen. Welke keuzes kun je maken, welke planten kun je opnemen in je beplantingsplan? Een biodiverse tuin helpt bovendien bij het voorkomen van hittestress en wateroverlast. Gastdocent Jaap Mekel is gespecialiseerd in ecologisch maaibeheer. Op donderdag 9 september a.s. start Wankja met een nieuwe cursus Biodivers Ontwerpen. Er zijn nog twee plaatsen beschikbaar!  

Even voorstellen…

Sinds deze zomer kunnen onze (oud-)studenten hun opleiding afsluiten met een examen bij de OntwerpAcademie. Als kersverse voorzitter van de examencommissie stellen we tuin- en landschapsarchitect Jan Janse graag aan je voor. We spraken hem over zijn achtergrond, zijn bestuursfunctie bij de NVTL, zijn fascinatie voor het vak en uiteraard over zijn functie in de examencommissie. Binnenkort het complete interview in de rubriek Tips& Nieuws.  

“Ik hou van verassende ontwerpen waarin je prettig kunt verblijven en waar je elke dag weer de schoonheid van de natuur ervaart”

‍

‍Tuinpad Rijneveld, groene oase in Boskoop

Kantoor- en leslocatie van de OntwerpAcademie zijn je ongetwijfeld bekend. Maar ken je Boskoop zelf al? Tip: huur een fiets bij de VVV en maak een rondje langs de vele tuinen, kwekerijen en restaurantjes aan het Rijneveld. Check de openingstijden van te voren of kies voor de laatste zaterdag van de maand, dan zijn de kwekers allemaal aanwezig.

Nieuwe startdata opleidingen en cursussen

donderdag 9 september >  Biodivers Ontwerpen
vrijdag 10 september > Plantenkennis Basis
dinsdag 14 september > dagopleiding TuinArchitectuur
zaterdag 18 september > Plantenkennis Compleet
dinsdag 28 september > Ontwerp je eigen Tuin Classic
dinsdag 12 oktober > Ontwerp je eigen Tuin XXL
maandag 1 november > Start je eigen Bedrijf
dinsdag 2 november > basiscursus SketchUp
donderdag 18 november > avondopleiding TuinArchitectuur

In de agenda lees je meer over de maandelijkse Podium Boskoop-lezingen, studievoorlichtingsmiddagen en proeflessen.  

Onze nieuwsbrief voortaan rechtstreeks in je inbox? Hier kun je je aanmelden.