AI in de Groene Sector

In de wereld van tuin- en landschapsontwerp zien we dat AI steeds vaker wordt ingezet. Hoveniers en ontwerpers gebruiken AI-tools om op relatief eenvoudige wijze tuinvisualisaties te genereren, vaak in combinatie met digitale tekenprogramma’s zoals SketchUp. Deze technologische vooruitgang maakt het proces van tekenen sneller en toegankelijker. Maar roept tegelijkertijd de vraag op: komt het vak van de ontwerper hierdoor onder druk te staan?

De Beperkingen van AI

Hoewel AI indrukwekkende resultaten kan leveren, is het belangrijk te beseffen dat deze technologie leert op basis van bestaande informatie. AI is in essentie een algoritme dat patronen herkent in de enorme hoeveelheid data die online beschikbaar is. Naarmate deze databronnen groeien, wordt AI ‘slimmer’. Toch blijft het vermogen om volledig originele, authentieke en contextuele oplossingen te creëren vooralsnog een menselijke eigenschap.

Toevoegen tuinontwerp en visualisatie (bron Peter, plattegrond B. van Bodegraven)

Wat is ontwerpen eigenlijk?

Het debat over de rol van AI in het ontwerpvak raakt aan een fundamentele vraag: wat verstaan we onder ontwerpen? Volgens Meto J. Vroom, zoals beschreven in de Lexicon van de tuin- en landschapsarchitectuur, is ontwerpen “een creatief proces, waarin gereageerd wordt op omstandigheden en voorwaarden en waarbij zintuiglijke prikkels en betekenissen worden samengebracht.” De ontwerper is in deze visie een kunstenaar die met nieuwe bewustzijnsinhouden oude verhalen nieuw leven inblaast enz.

Deze definitie benadrukt dat ontwerpen draait om creativiteit, interpretatie, betekenisgeving en het inspelen op zintuiglijke en emotionele aspecten. Dit zijn typisch menselijke vaardigheden en eigenschappen die niet eenvoudig te automatiseren zijn.

AI als hulpmiddel, niet als vervanger

AI moet dan ook niet worden gezien als een vervanger van de ontwerper, maar als een uitbreiding van diens gereedschapskist. Net zoals de introductie van digitale tekenprogramma’s ooit een revolutie betekende, biedt AI nu nieuwe mogelijkheden om het ontwerpproces te ondersteunen en te versnellen. De essentie van ontwerpen blijft echter geworteld in menselijke creativiteit en visie.

Toetsingscriteria

Om te kunnen beoordelen of de door de ontwerper vervaardigde visualisaties overeenkomen met de beoogde ontwerpdoelen, is het noodzakelijk om toetsingscriteria te hanteren. Deze criteria zijn intrinsiek verbonden met de onderliggende visie en het concept van het ontwerpplan. Het ontwerp wordt beschouwd als een concrete uitwerking van deze visie en het concept, die samen de kern vormen van het ontwerpplan.

Visie en concept

De visievorming en conceptontwikkeling vereisen een intensieve synthese van informatie, creativiteit en (her)interpretatie, resulterend in een nieuwe betekenislaag: het concept. Deze fase wordt gekenmerkt door originaliteit, authenticiteit en subjectiviteit.

Het concept fungeert als het verbindende element tussen enerzijds de grote hoeveelheid data zoals: de fysieke locatie, de context, situatie en de behoeften van de gebruikers en anderzijds het ontwerp.

De ontwerper toetst het ontwerp met de door AI-gegenereerde beelden aan criteria die voortkomen uit de visie en het concept – elementen die diep verankerd zijn met de karakteristieken van de plek. Het stellen van de goede vragen is hierbij essentieel. Het stellen van relevante vragen veronderstelt vak- en ontwerpkennis.

Een goed ontwerp ontstaat niet alleen uit een fraaie visualisatie, maar uit een doordacht proces waarin ruimtelijke samenhang, materiaalgebruik, duurzaamheid en gebruikerservaring samenkomen.

De meerwaarde van de ontwerper

De unieke waarde van de ontwerper komt tot uiting in verschillende aspecten:

• Originaliteit en authenticiteit: De ontwerper creëert oplossingen die het verhaal van de plek vertellen.

• Materiaalgebruik: De keuze en toepassing van materialen dragen bij aan de identiteit van de tuin en maken de bedoelingen van de ontwerper expressief.

• Ruimtelijke kwaliteit: Een goed ontwerp zorgt voor een logische, functionele en esthetische samenhang tussen huis, tuin en context.

• Duurzaamheid: Ontwerpers houden rekening met ecologische principes, ontwerpen zijn daardoor toekomstbestendig.

Ontwerpen als marketinginstrument

Voor hoveniers en ontwerpers biedt een goed ontwerp bovendien voordelen:

⁃ Het is een krachtig marketinginstrument.

⁃ Het stelt hen in staat zich te onderscheiden met maatwerkoplossingen, unieke tuinen en een creatief gebruik van materialen. In een tijd waarin standaardoplossingen steeds makkelijker te genereren zijn, wordt het vermogen om iets écht eigens te creëren alleen maar waardevoller.

Conclusie

De ontwikkeling van AI binnen het ontwerpvak is geen bedreiging, maar een kans. Mits goed ingezet, kan AI het werk van de ontwerper verrijken en versterken. De kern van ontwerpen – het creëren van betekenisvolle, contextuele en duurzame oplossingen – blijft echter een menselijke aangelegenheid.