Waar je je ook bevindt, of het een grote tuin betreft of juist een heel kleine. Elke plek heeft kwaliteit, uitstraling en eigenheid. Het is de basis van ons vak om op zoek te gaan naar – wat wij met een mooi woord – Genius Loci noemen. Die is er altijd. Soms kun je ‘m meteen al duiden maar veel vaker zul je er als ontwerper flink wat werk voor moeten verzetten om het wezen van de plek of het landschap te duiden.

Affiniteit creëren

De landschapsarchitect Lawrence Halprin kampeerde een week op de plaats zelf om te analyseren voordat hij met zijn ontwerp begon. Iets soortgelijks doe ik ook als het opdrachten betreft die groter zijn en zich bevinden in een gebied dat ik minder goed ken. In dat gevalverblijf ik er langer, maak ik een wandeling of fietstocht. Ik onderzoek wat lokale kunstenaars maken; hoe zien zij het landschap? Snelle schetsen maak ik van plekken die mij opvallen in het landschap. Deze voorbereidende en inventariserende stappen zorgen ervoor dat ik affiniteit met de tuin krijg.

Verwondering als sleutel

Het landschap ervaren uit eerste hand is een wezenlijke eerste stap. Voor ons ontwerpers is het de kunst om door de alledaagse functies die opdrachtgevers noemen, heen te kijken. De vuurplaats, Green Egg, schaduwdoek of trampoline zegt iets over hoe de consument zijn tuin wil gebruiken. Het zegt niet per se iets over het typerende van de plek. Vanzelfsprekend respecteren we de wensen van de opdrachtgever, tegelijkertijd proberen we daar doorheen te kijken, met een onbevangen blik, het gaat immers om het karakteristieke van de plek. Door je oogharen, met verwondering en jezelf vragen stellend; wat gebeurt hier en wat maakt deze plek bijzonder? Wat voel ik er bij?

Digitale hulpmiddelen? Liever potlood en papier

Onze afhankelijkheid van digitale technieken helpt ons niet per se met die fundamenteledirecte observatie. De tip is om in de verkennende fase vooral handmatige schetsen te maken, om de plek, de tuin, het landschap te doorvoelen. Geen tablets maar simpelweg een stuk papier met potlood. Zo ongeveer als Matthijs den Boer te werk gaat met zijn stadsschetsen. Snelle toetsen waarmee het karakter en het eigene van de plek getoond wordt.

Stem jezelf af met de plak

De tuin, het landschap leeft, het is een levende, ademende entiteit, naar de ritmes van de natuur, de verborgen kenmerken kun je de geesten van de plaats vinden die in het land wonen – die op het eerste gezicht niet te vinden zijn. Neem even de tijd en kijk door de bovenstaande aanhoudende observatieperiode, kun je het beeld vangen. Dwaal door het bos. Kijk nog eens!. De voorbijgaande stemmingen, ritmes en cycli van de Genius loci wacht om ontdekt te worden. Stem jezelf af.

Leven (de) tuin

Het landschap leeft! Evenals de tuin. Het zijn levende, ademende entiteiten. Kun je de verborgen kwaliteiten vinden? Neem even de tijd. Kijk! Laat het op je inwerken en kijk door het oppervlakkige heen, dwars door het alledaagse tumult en de goedbedoelde ruis van de opdrachtgever. Observeer laat je verwondering spreken! De Geest van de Plek is er om ontdekt te worden, je hoeft het alleen maar te zien! Stem jezelf erop af.