Geuren, smaken, klanken, ze roepen vaak sterke emoties en herinneringen op. Onze zintuiglijke beleving is krachtig. Logisch natuurlijk, want we hebben net als dieren zintuigen ontwikkeld om te kunnen overleven. Van onze vijf zintuigen maken we vooral gebruik van het zien. Beeld bepaalt onze keuzes, vooral door de centrale rol van de vele media in ons huidige leven. Het visuele is ook in onze tuinen het meest bepalend. Maar er valt zoveel meer te beleven.

Alle zintuigen

Het lijkt een open deur, want natuurlijk kiezen we al regelmatig voor planten met geur en voor soorten met een zachte textuur, ofwel een ‘aaibaarheidsfactor’. Maar uiteindelijk selecteren we voornamelijk op wat we willen zien en zelden op al onze zintuigen.

Zien, horen, ruiken, proeven en voelen zijn onze voornaamste zintuigen. Je kunt je voorstellen dat wanneer ze alle vijf even positief worden geprikkeld, onze beleving sterk wordt verrijkt. Vaak gebeurt dat onbewust. Denk maar aan een wandeling in de natuur, waarbij je vanuit nagenoeg alle zintuigen geniet van de omgeving. Vertaald naar de tuin kunnen we dan ook veel bewuster kiezen voor planten en materialen die al onze zintuigen prikkelen.

Klankeffect van materialen en texturen

Materialen hebben een groot effect op de klankbeleving. Harde materialen weerkaatsen geluiden, terwijl zachte materialen dempen. Ook water speelt een belangrijke rol. Stilstaand water in een vijver draagt klanken, terwijl bewegend water hinderlijke geluiden kan camoufleren. Beplanting en de hoogte ervan is ook bepalend, waarbij bladmassa dempt en hout (stam en takken) resoneert. Bladvormen hebben grote invloed op het spel van wind en beweging, denk aan de diverse soorten geritsel en geruis.

De beleving van de buitenruimte op basis van klank is dan ook niet alleen van waarde bij mensen met een beperkt gezichtsvermogen. Er is een enorm palet aan klankkleuren die je kunt inzetten bij de beleving van een tuin.

Geurende elementen

Bij geurende planten denken we direct aan bloemen; de variatie aan bloemgeuren is natuurlijk overweldigend. Maar bloei is vaak van korte duur. Aromatische bladeren of andere plantdelen, zoals bijvoorbeeld bij veel kruiden en naaldbomen, zorgen voor een veel langere geurbeleving. Bepaalde houtsoorten, waterelementen, half verharding en zelfs bodemprocessen kunnen allemaal een rol spelen bij het vrijkomen van geuren. Geur wordt vaak gezien als aangename bijkomstigheid, maar als het een hoofdrol mag spelen, krijgt de ruimte een hele waardevolle extra dimensie.

Smaakbeleving

Het zelf verbouwen van voedsel is nog nooit zo in de belangstelling geweest. Eigen kweek en oogst is dé trend van deze tijd. Moestuinen, voedselbossen, stadslandbouw, steeds meer plekken worden ervoor benut. En niet in de laatste plaats vanwege de smaak. Biologische teelt zorgt voor veel meer smaakontwikkeling bij groente en fruit. En waar bloemen tot voor kort alleen bewonderd werden om hun geur en schoonheid, zorgen ze nu voor een extra smaakbeleving. Kruiden, groenten, fruit en bloemen, de kleinste ruimte of wand wordt steeds vaker ingericht om iets eetbaars te laten groeien. Een terechte ontwikkeling, al valt er altijd nog winst te boeken bij het structureel kiezen voor planten vanwege hun smakelijke delen.

Gevoel bij aanraking

Bij het kiezen van zowel de grijze als de groene materialen speelt de gevoelsbeleving, bewust en onbewust, een grote rol. Hoe iets aanvoelt, kan doorslaggevend zijn. En ondanks dat onze voorkeur eerder uitgaat naar dingen die aangenaam voelen, kan een contrast zorgen voor een versterkend effect. Zoals een overgang van verharding naar gras of zand. Of het verschil tussen stekels en zijdezachte texturen. Het roept verschillende emoties op en het bewust inzetten van materialen en beplanting voor specifieke gevoelens is zeker een meerwaarde bij de beleving van de buitenruimte.

De waarde van een eigen geborgen plek

De overwegingen bij het kiezen van beplanting zijn nog nooit zo duizelingwekkend geweest. Alle actuele thema’s zoals klimaatbestendig, duurzaam, ecologisch, het hele jaar door interessant, eetbaar enz. maken het verre van makkelijk om een keuze te maken.

De globalisering zorgt dat we voortdurend het gevoel hebben de complete wereldproblematiek te moeten meedragen. Het is dan ook begrijpelijk dat de behoefte aan ‘een eigen geborgen plek’ steeds sterker wordt. Een eigen plek waar rust en ruimte voor al je zintuigen kan bijdragen aan een geestelijke balans. En in de hectiek van onze huidige tijd, is zo’n plek zeker geen overbodige luxe.